مراقبت از پای دیابتی
مشکلات پا در بیماران دیابتی یک نگرانی جدی در حوزه سلامت محسوب می‌شود و یکی از علل شایع بستری شدن در بیمارستان است.
بیش از ۲۰٪ از بیماران مبتلا به دیابت دچار عوارض پا می‌شوند. در صورتی که این مشکلات به‌موقع درمان نشوند، ممکن است منجر به زخم پای دیابتی یا آرتروپاتی شارکو (که به‌طور ساده‌تر به آن پای شارکو گفته می‌شود) شوند.
طبق گزارش انجمن دیابت آمریکا، حدود ۲۰٪ از بیماران دیابتی به دلیل مشکلات پا در بیمارستان بستری می‌شوند.
بیشتر مشکلات پا که افراد دیابتی با آن مواجه می‌شوند، ناشی از دو عارضه جدی این بیماری است:
آسیب عصبی
کاهش حس ناشی از آسیب عصبی ممکن است باعث ایجاد پینه یا تاول‌های پیش‌زخم در نواحی تحت فشار شود. این پینه یا تاول ممکن است در عرض چند روز به زخم تبدیل شده و عفونت کند.
آسیب عصبی مزمن (نوروپاتی محیطی) می‌تواند منجر به خشکی و ترک‌خوردگی پوست شود که احتمال ورود باکتری‌ها و ایجاد عفونت را افزایش می‌دهد.
گردش خون ضعیف (بیماری شریانی محیطی – PAD)
یکی دیگر از عوارض شایع دیابت، گردش خون ضعیف است که می‌تواند روند بهبود زخم‌ها را کند کرده و خطر عفونت پا را افزایش دهد.
عواقب این مشکلات می‌تواند از بستری شدن برای دریافت آنتی‌بیوتیک تا قطع عضو متغیر باشد. برای افراد دیابتی، بررسی روزانه پاها ضروری است تا از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
مراقبت عمومی از پای دیابتی
هرگز بدون کفش راه نروید. آسیب عصبی می‌تواند باعث کاهش حس شده و متوجه وجود سنگریزه‌ها یا زخم‌های کوچک نشوید که ممکن است به عفونت شدید منجر شوند. همیشه از کفش یا دمپایی با کفی غیرلغزنده استفاده کنید.
از وسایل گرمایشی مستقیم استفاده نکنید. استفاده از پتوی برقی، کیسه آب گرم یا قرار دادن پا در نزدیکی بخاری و شومینه ممکن است باعث سوختگی شود.
هر روز پاهای خود را با آب گرم و صابون ملایم بشویید. قبل از شستشو، دمای آب را با دست آزمایش کنید. از خیساندن پاها خودداری کنید و پس از شستشو، پاها را به آرامی خشک کرده و فضای بین انگشتان را به‌طور کامل خشک کنید.
از مرطوب‌کننده مناسب استفاده کنید. برای جلوگیری از ترک‌خوردگی پوست و کاهش خطر عفونت، از لوسیون‌های توصیه‌شده استفاده کنید. از قرار دادن کرم بین انگشتان خودداری کنید.
ناخن‌های خود را به درستی کوتاه کنید. ناخن‌ها را به صورت مستقیم کوتاه کرده و از بریدن گوشه‌ها خودداری کنید. در صورت وجود ناخن فرورفته، به پزشک مراجعه کنید.
پاهای خود را گرم و خشک نگه دارید. در هوای سرد از جوراب گرم و کفش‌های ضدآب استفاده کنید.
سیگار نکشید. سیگار باعث آسیب به رگ‌های خونی و کاهش اکسیژن‌رسانی می‌شود و خطر قطع عضو را افزایش می‌دهد.
پینه‌ها و میخچه‌ها را خودتان برطرف نکنید. برای درمان به پزشک متخصص پا مراجعه کنید.
به‌طور منظم معاینه پا انجام دهید. برای جلوگیری از عوارض، به یک پزشک متخصص پا مراجعه کنید
بازرسی پا
هر روز پاهای خود را در یک محیط با نور کافی بررسی کنید.
به دنبال زخم‌های پوستی، کبودی، پینه، قرمزی، گرمی، تاول، بریدگی، تغییر در ناخن‌ها و تورم باشید.
کف پا، نوک انگشتان، بین انگشتان، پشت پاشنه و نواحی تحت فشار را به دقت بررسی کنید.
در صورت مشاهده نواحی تحت فشار یا پینه‌های پیش‌زخم، به پزشک متخصص پا مراجعه کنید.
در صورتی که نمی‌توانید کف پای خود را ببینید، از شخص دیگری کمک بگیرید یا از آینه استفاده کنید.
انتخاب کفش مناسب
کفش‌های جدید را در انتهای روز که پاها بزرگ‌تر هستند، خریداری کنید.
کفشی انتخاب کنید که به راحتی قابل پوشیدن باشد و نیاز به “جا باز کردن” نداشته باشد.
از کفش‌های نوک تیز و پاشنه بلند اجتناب کنید.
از کفش‌های با رویه چرمی و جعبه انگشتی عمیق استفاده کنید.
کفش‌های جدید را در ابتدا برای کمتر از دو ساعت بپوشید.
داخل کفش‌ها را قبل از پوشیدن بررسی کنید تا جسم خارجی در آن نباشد.
کفش‌ها را خیلی سفت یا شل نبندید.
از پیاده‌روی طولانی بدون استراحت و بررسی پاها خودداری کنید.
در صورت نیاز، از کفش‌های مخصوص دیابتی که برای کاهش فشار و پایداری پا طراحی شده‌اند، استفاده کنید.
ارتزهای طبی (Orthotics)
اهداف ارتزهای طبی در مدیریت پای دیابتی
پیشگیری از زخم
محافظت از ساختارهای آناتومیکی پا
کنترل فشار پا
ارتزهای طبی نقش مهمی در درمان پای دیابتی دارند، به ویژه در بیمارانی که قبلاً دچار زخم پا یا بیماری پای شارکو شده‌اند. شرکت‌های بیمه معمولاً هزینه ارتزهای طبی را برای بیماران دیابتی با نوروپاتی محیطی یا بیماری شریانی محیطی پوشش می‌دهند. این موضوع را با پزشک متخصص پا در میان بگذارید.
ویژگی‌های ارتزهای طبی مناسب
ارتزهای نرم از موادی مانند پلاستیزوت ساخته می‌شوند.
ارتزهای سخت ممکن است فشار را افزایش داده و باعث ایجاد زخم شوند.
ارتزهای طبی باید در تمام مدت راه رفتن و ایستادن استفاده شوند.
معمولاً بیمه هزینه ۳ جفت ارتز را در سال پوشش می‌دهد که هر ۴ ماه باید تعویض شوند.
ارتزهای نیمه‌سخت عملکردی
این ارتزها برای کاهش فشار، حمایت از پای شارکو و جلوگیری از بدتر شدن تغییرشکل‌های پا استفاده می‌شوند.
از ترکیب لایه‌های سخت و نرم برای حمایت و کاهش فشار استفاده می‌کنند.
بیماران باید توسط پزشک متخصص پا یا پدورتیست (متخصص تغییر و تطبیق کفش‌ها) معاینه و قالب‌گیری شوند.
بیمه معمولاً هزینه یک جفت ارتز و یک جفت کفش طبی سفارشی را در سال پوشش می‌دهد.
نتیجه کیری
دکتر بابک گنجه‌ای، متخصص لگن در رشت و یکی از بهترین جراحان استخوان و مفاصل (ارتوپد) در رشت، ارائه‌دهنده خدمات تعویض مفصل لگن و ران در بیمارستان پارس رشت است.
