چرا استخوان‌هایم زیاد صدا می‌دهند؟ | آیا شکستن قولنج خطرناک است؟
گاهی اوقات قولنج شکاندن انگشتان یا سایر مفاصل امری کاملاً طبیعی است و معمولاً ضرری ندارد. اما اگر این صداها با درد، تورم یا پس از یک آسیب رخ دهند، ممکن است نشانه‌ی یک مشکل زمینه‌ای باشند.
برخلاف باورهای قدیمی، شکاندن قولنج انگشتان باعث آرتروز نمی‌شود. در واقع، این کار می‌تواند حس آرامش ایجاد کرده و دامنه حرکتی مفاصل را افزایش دهد.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ نشان داد که دلایل و نحوه‌ی ایجاد این صداها هنوز مورد بحث علمی هستند، اما فناوری‌های تصویربرداری پیشرفته توانسته‌اند این فرآیند را بهتر توضیح دهند. همچنین، با افزایش سن و کاهش ضخامت غضروف‌ها، ممکن است صدا دادن مفاصل بیشتر شود.
نکات کوتاه درباره صدا دادن مفاصل
- از نظر علمی، قولنج شکاندن، تق‌تق یا ساییدگی مفاصل با اصطلاح کرپیتوس (Crepitus) شناخته می‌شوند که از واژه لاتین به معنی “خش‌خش” گرفته شده است.
- مطالعه ای در سال ۲۰۱۷ بیان کرد که صدای ایجادشده از مفاصل، ارتباطی با هیچ بیماری شناخته‌شده‌ای ندارد.
چرا مفاصل صدا می‌دهند؟
صدا دادن مفاصل دلایل مختلفی دارد. این پدیده رایج است و معمولاً نشانه‌ی یک بیماری مرتبط با سلامت استخوان نیست. علت دقیق صداهای ترکیدن یا تق‌تق مفاصل هنوز به‌طور کامل مشخص نشده و همچنان موضوع تحقیقات علمی است.
برخی از دلایل طبیعی صدا دادن مفاصل عبارتند از:
- فعالیت عضلانی: هنگام کشش عضلات، ممکن است مفاصل صدا بدهند. برای مثال، یک تاندون ممکن است هنگام کشش، ورزش، رقصیدن یا حرکات مکرر در حین کار، داخل و خارج از جای خود حرکت کند.
- از بین رفتن غضروف: با افزایش سن، سطوح مفاصل ممکن است زبرتر شوند که باعث ایجاد صدا هنگام حرکت می‌شود.
- آرتریت (التهاب مفاصل): این بیماری می‌تواند باعث تخریب غضروف شود که یکی از دلایل صدا دادن مفاصل است.
مکانیزم صدا دادن مفاصل
علت دقیق صداهای ترکیدن یا تق‌تق مفاصل هنوز کاملاً مشخص نشده است.
توضیح سنتی این است که فشار روی مفصل باعث ایجاد حباب‌های ریز در مایع مفصلی (سینوویال) می‌شود که با سرعت تشکیل شده و هنگام ترکیدن، صدا تولید می‌کنند. این مایع حاوی اکسیژن، نیتروژن و دی‌اکسید کربن است و از اصطکاک مستقیم استخوان‌ها جلوگیری می‌کند.
- مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ با استفاده از تصویربرداری MRI لحظه‌ای از ترکیدن مفاصل نشان داد که این صدا به تشکیل حفره در مایع مفصلی مربوط است، نه ترکیدن یک حباب از قبل موجود. این پدیده از نظر علمی “تریبونکلئیشن” (Tribonucleation) نامیده می‌شود که در آن، دو سطح به‌سرعت از هم جدا شده و یک حفره گازی باقی می‌ماند.
- مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۸ اما یک مدل ریاضی از دینامیک حباب‌ها و صداها ارائه کرد که نظریه‌ی ترکیدن حباب‌های قبلی را تأیید می‌کند.
به همین دلیل، بحث درباره‌ی علت دقیق صدا دادن مفاصل همچنان ادامه دارد.
آیا شکاندن قولنج مفاصل مضر است؟
شکاندن قولنج انگشتان یا سایر مفاصل مضر نیست، اما اگر این کار را زیاد انجام دهید، ممکن است برای اطرافیان آزاردهنده باشد. در موارد نادر، اگر مفصل را بیش از حد و با فشار زیاد بشکنید (مانند مفاصل کمر)، ممکن است به خود آسیب بزنید، مانند گیر افتادن عصب یا کشیدگی عضله.
- مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ نشان داد که این کار می‌تواند حسی از تسکین فشار در مفصل ایجاد کند، چه خودتان این کار را انجام دهید و چه از یک متخصص کایروپراکتیک کمک بگیرید.
- برخلاف افسانه رایج که می‌گوید شکاندن قولنج انگشتان باعث آرتروز می‌شود، مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۱۱ این باور را رد کرده است. تحقیقات نشان می‌دهند که این عادت باعث نازک شدن غضروف نمی‌شود و احتمال ابتلا به آرتروز مفاصل را افزایش نمی‌دهد.
راهکارهایی برای ترک عادت شکاندن قولنج
اگر عادت داریدقولنج انگشتان، گردن یا مفاصل دیگر خود را بشکنید و می‌خواهید این عادت را ترک کنید، این نکات می‌توانند مفید باشند:
✅ آگاهی (Mindfulness): اولین گام، آگاهی از این عادت است. بررسی کنید که چه زمانی و چرا این کار را انجام می‌دهید. آیا هنگام استرس، بی‌حوصلگی یا نشستن طولانی‌مدت این کار را می‌کنید؟
✅ بیشتر حرکت کنید: اگر مدت زیادی در یک حالت می‌نشینید یا می‌ایستید، ممکن است دچار خشکی مفاصل شوید و با ترکاندن آن‌ها، احساس راحتی کنید. هر نیم ساعت یک‌بار از جای خود بلند شوید و کمی حرکت کنید.
✅ کشش ملایم: انجام تمرینات کششی سبک می‌تواند مایع مفصلی را در بدن حرکت داده و مفاصل را روان‌تر کند. تمرینات کششی دینامیک و استاتیک برای همه‌ی مفاصل وجود دارد. (می‌توانید برای دستان خود از تمرینات کششی مخصوص استفاده کنید.)
✅ مدیریت استرس: اگر ترکاندن مفاصل شما با کاهش استرس مرتبط است، روش‌های آرامش‌بخش دیگری را امتحان کنید، مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، استفاده از توپ استرس یا فیجت توی‌ها.
✅ ورزش منظم: سعی کنید حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت بدنی داشته باشید. هر ورزشی که مناسب سن و سبک زندگی شماست انتخاب کنید. حتی کارهای روزمره مانند نظافت خانه، باغبانی یا پیاده‌روی‌های کوتاه نیز می‌توانند بخشی از برنامه‌ی ورزشی شما باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر صدا دادن مفاصل همراه با درد، تورم یا کاهش دامنه حرکتی باشد، ممکن است نشانه‌ی مشکلات جدی‌تری مانند:
🔸 آسیب به غضروف مفصل
🔸 پارگی رباط یا تاندون
🔸 گیر افتادن عصب در ستون فقرات
🔸 آرتروز یا آرتریت روماتوئید
دکتر بابک گنجه‌ای، متخصص ارتوپد رشت و بهترین جراح زانو و لگن در رشت، می‌تواند با بررسی دقیق وضعیت شما، علت اصلی مشکل را تشخیص داده و روش‌های درمانی مؤثر را پیشنهاد دهد. تشخیص زودهنگام می‌تواند به پیشگیری از عوارض جدی‌تر کمک کند. برای دریافت نوبت کلیک کنید.
جمع‌بندی
صدا دادن مفاصل معمولاً بی‌خطر است و نباید باعث نگرانی شود، مگر اینکه همراه با درد یا تورم باشد. در چنین مواردی، بهتر است با یک متخصص ارتوپدی مشورت کنید.
🔹 علت دقیق این پدیده هنوز در حال بررسی علمی است.
🔹 اگر می‌خواهید این عادت را کاهش دهید، تحرک بیشتر و انجام تمرینات کششی مفید است.
🔹 اگر با علائم دردناک یا محدودیت حرکتی مواجه هستید، توصیه می‌شود برای بررسی دقیق‌تر به دکتر بابک گنجه‌ای، بهترین جراح زانو و لگن در رشت مراجعه کنید.
