آرتریت شانه و علائم آن
هر سال، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به نوعی از آرتریت مبتلا می‌شوند. به‌طور ساده، آرتریت به معنای التهاب یک یا چند مفصل است. این التهاب در نهایت منجر به از بین رفتن غضروف می‌شود؛ غضروف همان بافت نرمی است که سطح مفصل را پوشانده و حرکت روان و بدون درد را ممکن می‌سازد.
در شانه، آرتریت باعث درد و سفتی می‌شود که می‌تواند بلند کردن دست، شانه زدن موها، برداشتن وسایل از قفسه‌های بلند و انجام سایر فعالیت‌های روزمره را دشوار کند.
اگرچه در حال حاضر روشی برای بازسازی غضروف وجود ندارد و آرتریت شانه درمان قطعی ندارد، اما گزینه‌های درمانی متعددی برای مدیریت این بیماری در دسترس است. بیشتر افراد مبتلا به آرتریت می‌توانند با این روش‌ها درد خود را کنترل کرده و فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهند.
آناتومی شانه
مفصل شانه یک مفصل گوی و کاسه‌ای است که از سه استخوان تشکیل شده است:
- هومروس (استخوان بازو)
- اسکاپولا (تیغه شانه)
- کلاویکل (استخوان ترقوه)
قسمت کروی انتهای استخوان بازو (سر هومروس) درون یک حفره گرد در استخوان تیغه شانه قرار می‌گیرد که به آن گلنوئید گفته می‌شود. ترکیبی از عضلات و تاندون‌ها، استخوان بازو را در مرکز این حفره نگه می‌دارند که به این مجموعه روتاتور کاف گفته می‌شود.
در شانه دو مفصل وجود دارد که هر دو ممکن است دچار آرتریت شوند:
- مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC): این مفصل در بالای شانه، جایی که استخوان ترقوه به انتهای تیغه شانه (آکرومیون) متصل می‌شود، قرار دارد.
- مفصل گلنوهومرال: این مفصل جایی است که سر استخوان بازو درون اسکاپولا قرار می‌گیرد.
برای ارائه درمان مؤثر، پزشک شما باید مشخص کند که کدام مفصل درگیر شده و چه نوع آرتریتی دارید. شما میتوانید با دکتر بابک گنجه متخصص ارتوپد در رشت درباره این موضوع مشاوره بگیرید.
توضیحات
پنج نوع اصلی از آرتریت معمولاً شانه را درگیر می‌کنند.
آرتروز (استئوآرتریت)
استئوآرتریت که به عنوان “آرتریت فرسایشی” نیز شناخته می‌شود، یک بیماری است که باعث تخریب پوشش صاف خارجی استخوان (غضروف مفصلی) می‌شود. با از بین رفتن غضروف مفصلی، سطح آن زبر و ناصاف شده و فضای محافظتی بین استخوان‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه، هنگام حرکت، استخوان‌های مفصل به یکدیگر ساییده شده و باعث ایجاد درد می‌شوند؛ این وضعیت معمولاً به عنوان “اصطکاک استخوان روی استخوان” شناخته می‌شود.
استئوآرتریت معمولاً افراد بالای ۵۰ سال را درگیر می‌کند و در مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) نسبت به مفصل گلنوهومرال (شانه) شایع‌تر است.
- آرتروز مفصل AC در تصاویر رادیوگرافی (X-ray) قابل مشاهده است اما معمولاً علائم خاصی ایجاد نمی‌کند.
- آرتروز مفصل گلنوهومرال در اغلب موارد علائم ایجاد کرده و باعث ناراحتی بیمار می‌شود.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید (RA) یک بیماری مزمن است که مفاصل متعددی را در سراسر بدن درگیر می‌کند. این بیماری معمولاً به‌صورت متقارن بروز می‌کند، به این معنی که اغلب یک مفصل را در هر دو سمت بدن تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مفاصل بدن با پوششی به نام سینوویوم پوشانده شده‌اند که باعث روان شدن حرکت مفصل می‌شود. آرتریت روماتوئید موجب التهاب این پوشش شده و در نتیجه باعث درد و سفتی مفصل می‌شود.
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است، به این معنا که سیستم ایمنی بدن به بافت‌های خود حمله می‌کند. در این بیماری، سیستم دفاعی که معمولاً بدن را در برابر عفونت‌ها محافظت می‌کند، به بافت‌های سالم مانند غضروف و رباط‌ها آسیب رسانده و حتی موجب تخریب استخوان می‌شود.
این بیماری به یک میزان هر دو مفصل شانه (مفصل آکرومیوکلاویکولار و مفصل گلنوهومرال) را درگیر می‌کند.
آرتریت پس از ضربه (Posttraumatic Arthritis)
آرتریت پس از ضربه نوعی از آرتروز است که پس از یک آسیب، مانند شکستگی یا دررفتگی شانه، ایجاد می‌شود. این نوع آرتریت می‌تواند هر دو مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) و گلنوهومرال را درگیر کند.
آرتروپاتی ناشی از پارگی روتاتور کاف (Rotator Cuff Tear Arthropathy)
آرتریت همچنین ممکن است پس از پارگی وسیع و طولانی‌مدت تاندون‌های روتاتور کاف ایجاد شود. در این شرایط، روتاتور کاف پاره‌شده دیگر قادر به نگه داشتن سر استخوان بازو در حفره گلنوئید نیست، و این امر باعث می‌شود که استخوان بازو به سمت بالا حرکت کرده و به آکرومیون ساییده شود.
این سایش می‌تواند به تخریب سطوح استخوانی منجر شده و در نهایت باعث بروز آرتریت شود.
ترکیب پارگی شدید روتاتور کاف و آرتریت پیشرفته می‌تواند منجر به درد شدید و ضعف عضلانی شود، به‌گونه‌ای که بیمار قادر به بلند کردن بازوی خود از کنار بدن نخواهد بود.
نکروز آواسکولار (AVN)
نکروز آواسکولار (AVN) شانه یک وضعیت دردناک است که زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به سر استخوان بازو (هومروس) مختل شود. از آنجا که سلول‌های استخوانی بدون خون‌رسانی از بین می‌روند، AVN در نهایت می‌تواند منجر به تخریب مفصل شانه و بروز آرتریت شود.
این بیماری در مراحل مختلف پیشرفت می‌کند. با پیشرفت AVN، استخوان مرده به‌تدریج دچار فرورفتگی و تخریب می‌شود که باعث آسیب به غضروف مفصلی پوشاننده استخوان شده و منجر به آرتریت می‌شود. در مراحل اولیه، AVN تنها سر استخوان بازو را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما با پیشرفت بیماری، سر فروریخته‌ی هومروس می‌تواند به حفره گلنوئید نیز آسیب برساند.
دلایل بروز AVN شامل موارد زیر است:
- استفاده از دوزهای بالای استروئید
- مصرف بیش از حد الکل
- بیماری سلول داسی‌شکل
- آسیب‌های تروماتیک، مانند شکستگی‌های شانه
در برخی موارد، علت خاصی برای AVN یافت نمی‌شود که به آن AVN ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
علائم آرتریت شانه
درد شایع‌ترین علامت آرتریت شانه است که با فعالیت تشدید شده و به مرور زمان بدتر می‌شود. محل درد بسته به مفصل درگیر متفاوت است:
- اگر مفصل گلنوهومرال (بین سر استخوان بازو و کتف) تحت تأثیر قرار گرفته باشد، درد در کناره یا پشت شانه احساس می‌شود و ممکن است با تغییرات آب‌وهوا تشدید شود. بیماران اغلب از درد عمیقی در داخل مفصل شکایت دارند.
- در آرتریت مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC)، درد در بالای شانه متمرکز است.
- در آرتریت روماتوئید، اگر هر دو مفصل گلنوهومرال و AC درگیر باشند، ممکن است فرد در تمام نواحی شانه احساس درد داشته باشد.
با پیشرفت بیماری، هرگونه حرکت شانه باعث درد می‌شود. درد شبانه شایع است و ممکن است خوابیدن را دشوار کند.
سایر علائم شامل:
- محدودیت دامنه حرکتی: یکی از علائم رایج آرتریت است. ممکن است بلند کردن بازو برای شانه زدن یا دسترسی به قفسه‌های بالاتر دشوار شود.
- کریپتوس (Crepitus): هنگام حرکت شانه، ممکن است احساس ساییدگی، کلیک کردن یا صداهای تق‌تق داشته باشید. گاهی کریپتوس دردناک است و حتی ممکن است آن‌قدر بلند باشد که دیگران نیز آن را بشنوند.
معاینه پزشک
تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی
پس از بررسی علائم و سوابق پزشکی شما، پزشک شانه شما را معاینه خواهد کرد.
در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال موارد زیر خواهد بود:
- ضعف (آتروفی) عضلانی
- حساسیت به لمس در ناحیه شانه
- محدوده حرکتی فعال (توسط خود بیمار) و غیرفعال (با کمک پزشک)
- هرگونه علائم آسیب در عضلات، تاندون‌ها و لیگامان‌های اطراف مفصل
- نشانه‌های آسیب‌های قبلی یا جراحی‌های گذشته
- درگیری سایر مفاصل (که می‌تواند نشان‌دهنده آرتریت روماتوئید باشد)
- کریپتوس (احساس ساییدگی یا صدای تق‌تق داخل مفصل) هنگام حرکت
- درد هنگام اعمال فشار روی مفصل
تصویربرداری با اشعه ایکس (X-Ray)
رادیوگرافی (اشعه ایکس) تصاویر دقیقی از ساختارهای متراکم مانند استخوان ارائه می‌دهد و به تشخیص انواع مختلف آرتریت کمک می‌کند.
در یک شانه مبتلا به آرتریت، تصاویر اشعه ایکس ممکن است نشان‌دهنده موارد زیر باشد:
- کاهش فضای مفصلی
- تغییرات استخوانی
- ایجاد خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها)
برخی بیماران ممکن است در تصاویر رادیوگرافی علائم آرتروز داشته باشند، اما نشانه‌های بالینی مرتبط با آرتروز را تجربه نکنند. به عنوان مثال، ممکن است درد ناشی از گرفتگی عضلات اطراف باشد، نه خود آرتروز.
برای تأیید تشخیص، پزشک ممکن است یک بی‌حس‌کننده موضعی (با یا بدون کورتون) به داخل مفصل تزریق کند:
- اگر این تزریق حتی به‌طور موقت باعث تسکین درد شود، می‌توان نتیجه گرفت که علائم به آرتروز مرتبط بوده و درمان آرتروز به کاهش درد کمک خواهد کرد.
- اگر تزریق هیچ‌گونه تسکین دردی ایجاد نکند، باید دلایل دیگری برای درد در نظر گرفته شود.
درمان
درمان غیرجراحی
مانند سایر انواع آرتروز، درمان اولیه آرتروز شانه معمولاً غیرجراحی است. پزشک ممکن است گزینه‌های زیر را توصیه کند:
- استراحت یا تغییر در فعالیت‌ها: ممکن است نیاز باشد نحوه حرکت دادن بازوی خود را تغییر دهید تا از ایجاد درد جلوگیری کنید.
- تمرینات فیزیوتراپی: این تمرینات می‌توانند دامنه حرکتی، قدرت و عملکرد شانه را بهبود بخشند.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند التهاب و درد را کاهش دهند. این داروها ممکن است باعث تحریک مخاط معده و خونریزی داخلی شوند، بنابراین باید همراه غذا مصرف شوند. اگر سابقه زخم معده دارید یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، قبل از استفاده از NSAIDs با پزشک مشورت کنید.
- تزریق کورتیکواستروئید: تزریق این داروها در شانه می‌تواند التهاب و درد را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد، اما اثر آن‌ها معمولاً موقتی است.
- گرمای مرطوب: ممکن است به‌طور موقت باعث تسکین درد شود.
- استفاده از یخ: قرار دادن یخ روی شانه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه، دو تا سه بار در روز، می‌تواند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد. توجه داشته باشید که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
- داروهای اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs): اگر دچار آرتریت روماتوئید هستید، پزشک (معمولاً روماتولوژیست) ممکن است داروهایی مانند متوترکسات تجویز کند.
- مکمل‌های غذایی: برخی مکمل‌ها مانند گلوکوزامین و کندرویتین سولفات ممکن است به کاهش درد کمک کنند. (توجه: شواهد علمی کمی برای اثبات اثربخشی این مکمل‌ها در درمان آرتروز وجود دارد. همچنین، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مکمل‌های غذایی را بررسی نمی‌کند. این ترکیبات ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشند، بنابراین قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.)
- روان‌کننده‌های مفصلی: این داروها که برای درمان آرتروز زانو استفاده می‌شوند، در درمان آرتروز شانه اثربخش نبوده‌اند و در حال حاضر توصیه نمی‌شوند.
درمان جراحی
اگر درد باعث ناتوانی شود و به درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهد، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند.
آرتروسکوپی
در موارد خفیف آرتروز مفصل گلنوهومرال، ممکن است از آرتروسکوپی برای درمان استفاده شود. در این روش، پزشک یک دوربین کوچک (آرتروسکوپ) را وارد مفصل شانه می‌کند. تصاویر دوربین روی یک مانیتور نمایش داده می‌شوند و پزشک از آن‌ها برای هدایت ابزارهای جراحی کوچک استفاده می‌کند.
از آنجایی که ابزارهای آرتروسکوپی بسیار نازک هستند، جراح می‌تواند از برش‌های کوچک استفاده کند، در حالی که در جراحی باز به برش‌های بزرگ‌تر نیاز است.
در این روش، پزشک می‌تواند داخل مفصل را پاکسازی کرده و اقدامات زیر را انجام دهد:
- برداشتن تکه‌های جداشده غضروف
- کاهش التهاب
- تراشیدن زوائد استخوانی که باعث درد شده‌اند
توجه: تسکین درد از این روش معمولاً موقتی است و برای آرتروز پیشرفته توصیه نمی‌شود. اگر بیماری پیشرفت کند، ممکن است در آینده به جراحی‌های بیشتری نیاز داشته باشید.
تعویض مفصل شانه (آرتروپلاستی)
آرتروز پیشرفته مفصل گلنوهومرال ممکن است با جراحی تعویض مفصل شانه درمان شود. در این روش، قسمت‌های آسیب‌دیده شانه برداشته شده و با اجزای مصنوعی (پروتز) جایگزین می‌شوند.
گزینه‌های جراحی تعویض مفصل شانه شامل موارد زیر هستند:
- همی‌آرتروپلاستی: در این روش، فقط سر استخوان بازو (هومروس) با یک جزء مصنوعی جایگزین می‌شود.
- تعویض کامل مفصل شانه: هم سر استخوان بازو و هم حفره گلنوئید جایگزین می‌شوند. یک فنجان پلاستیکی در گلنوئید قرار گرفته و یک توپ فلزی به بالای استخوان بازو متصل می‌شود.
- تعویض معکوس کامل مفصل شانه: در این روش، جای فنجان پلاستیکی و توپ فلزی برعکس تعویض شانه معمولی است: توپ فلزی به گلنوئید متصل شده و فنجان پلاستیکی روی سر استخوان بازو قرار می‌گیرد. این روش برای افرادی که دچار آرتروپاتی پارگی روتاتور کاف هستند، بهتر عمل می‌کند، زیرا برای حرکت دادن بازو به عضلات دلتوئید (و نه عضلات روتاتور کاف) متکی است.
با دکتر بابک گنجه ای مشورت کنید تا بهترین گزینه درمانی را برای شما تعیین کند.
برداشتن انتهای استخوان ترقوه (Distal Clavicle Resection/Excision)
این روش رایج‌ترین جراحی برای درمان آرتریت مفصل آکرومیوکلاویکولار (AC) است. بسته به شرایط خاص شما، این جراحی ممکن است به‌صورت آرتروسکوپی یا به روش جراحی باز سنتی انجام شود.
روش جراحی
در این روش، پزشک مقدار کمی از استخوان انتهای ترقوه را برمی‌دارد و فضای باقی‌مانده به‌تدریج با بافت اسکار پر می‌شود.
دوره بهبودی
جراحی برای درمان آرتریت شانه معمولاً در کاهش درد و بازگرداندن دامنه حرکتی بسیار مؤثر است.
🔹 مدت‌زمان بهبودی و برنامه‌های توان‌بخشی بسته به نوع جراحی متفاوت است.
🔹 عوامل دیگر که می‌توانند بر نتایج بعد از جراحی تأثیر بگذارند شامل:
✔ بیماری‌های دیگر (مانند فشار خون بالا، دیابت و…)
✔ سیگار کشیدن
✔ افسردگی
مدیریت درد
بعد از جراحی، احساس درد طبیعی است و بخشی از روند بهبودی محسوب می‌شود. پزشک و تیم درمانی شما برای کاهش درد تلاش خواهند کرد تا بهبودی سریع‌تر حاصل شود.
💊 داروها معمولاً برای تسکین کوتاه‌مدت درد بعد از جراحی تجویز می‌شوند.
💊 ترکیبی از داروهای مختلف، مانند مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، بی‌حس‌کننده‌های موضعی و در موارد خاص، مواد مخدر (اوپیوئیدها) برای کنترل درد استفاده می‌شود.
⚠ هشدار درباره اوپیوئیدها
🔹 اوپیوئیدها به کاهش درد بعد از جراحی کمک می‌کنند اما می‌توانند اعتیادآور باشند.
🔹 سوءمصرف و وابستگی به این داروها یک مسئله مهم در حوزه سلامت عمومی محسوب می‌شود.
🔹 استفاده از اوپیوئیدها باید مطابق با دستور پزشک باشد و به محض بهبود درد، مصرف آن‌ها متوقف شود.
🔹 اگر درد شما پس از چند روز بهبودی نداشت، با پزشک خود مشورت کنید.
عوارض احتمالی جراحی
مانند هر جراحی دیگری، برخی خطرات و عوارض احتمالی وجود دارد، از جمله:
🔴 عفونت
🔴 خونریزی بیش از حد
🔴 لخته شدن خون
🔴 آسیب به رگ‌های خونی یا اعصاب
قبل از جراحی، پزشک شما درباره عوارض احتمالی با شما صحبت خواهد کرد.
توسعه‌های آینده در درمان آرتروز شانه
تحقیقات زیادی در حال انجام است تا روش‌های درمانی بهتری برای آرتروز شانه شناسایی شود. در این زمینه، چندین جنبه کلیدی مورد بررسی قرار گرفته‌اند:
شناخت علل آرتروز: در بسیاری از موارد، هنوز مشخص نیست چرا برخی افراد به آرتروز شانه مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. تحقیقات در حال انجام است تا علل این بیماری شانه شناسایی شود.
داروهای جدید: داروهای جدیدی در حال بررسی هستند که می‌توانند در درمان آرتروز روماتوئید مؤثرتر از داروهای موجود باشند.
جراحی تعویض مفصل شانه: تحقیقات بسیاری در زمینه جراحی تعویض مفصل شانه انجام می‌شود، از جمله توسعه طرح‌های جدید پروتزهای مفصلی که ممکن است عملکرد و طول عمر بهتری داشته باشند.
استفاده از مواد زیستی: پژوهشگران در حال مطالعه استفاده از مواد زیستی برای ترمیم شانه‌های مبتلا به آرتروز هستند. مواد زیستی شامل پیوندهای بافتی هستند که رشد بافت جدید در بدن را تشویق کرده و بهبودی را تسریع می‌کنند.
نتیجه گیری
آرتریت شانه یکی از مشکلات شایع در مفاصل است که به التهاب مفصل شانه گفته می‌شود و می‌تواند منجر به درد و محدودیت حرکتی در شانه‌ها گردد. این بیماری ممکن است حرکت‌های روزمره مانند بلند کردن دست یا شانه زدن را دشوار کند. دکتر بابک گنجه‌ای، متخصص ارتوپد در رشت، با تجربه فراوان در درمان آرتریت شانه، روش‌های مختلفی برای تسکین درد و بهبود دامنه حرکتی شانه ارائه می‌دهد.
آرتریت شانه انواع مختلفی دارد که شامل آرتروز شانه، آرتریت روماتوئید، آرتریت پس از ضربه و آرتروپاتی ناشی از پارگی روتاتور کاف است. درد یکی از شایع‌ترین علائم آرتریت شانه است که معمولاً با حرکت شانه تشدید می‌شود و ممکن است محدودیت دامنه حرکتی و صدای ساییدگی را به همراه داشته باشد. در درمان این مشکل، دکتر بابک گنجه‌ای یکی از بهترین جراحان ارتوپد در رشت است که به استفاده از درمان‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهابی، و تزریق کورتیکواستروئید برای کاهش درد و بهبود عملکرد شانه پرداخته و در موارد پیشرفته‌تر، جراحی‌هایی مانند آرتروسکوپی شانه یا تعویض مفصل شانه را توصیه می‌کند.
تحقیقات در حال انجام به دنبال روش‌های درمانی نوین و استفاده از مواد زیستی برای ترمیم بافت‌های شانه هستند. اگر شما به دنبال بهترین دکتر ارتوپد در رشت برای درمان آرتریت شانه هستید، دکتر بابک گنجه‌ای با تخصص و تجربه خود یکی از انتخاب‌های برتر در این زمینه است.
